Nefes, Mülteci ve Kökler İsimli Sokak Oyunları

Tiyatro Festivalleri ekseninde Nefes, Mülteci ve Kökler İsimli Sokak Oyunları ile 2019 yılına genel bir bakış.

1. Bölüm ( NEFES) Salihli

Salihli Dionysos Festivali kapsamında yapılacak atölye çalışmalarından biri Sokak ve Performans Sanatları Atölyesi olarak belirlenmişti.
Atölye çalışması esnasında Türkiye'nin bir çok noktasından gelen katılımcılar ile yerel sorunlardan evrensele ulaşabilecek bir sokak oyunu hazırlamak istediğimi ilettim.
Sokak sanatçısı olarak derdimin halkın sorunlarına dokunarak bir farkındalık yaratmak  olduğunu kısa bir toplantı ile anlattım.
Salihli Sardes bölgesinde bulunan ve siyanür ile altın çıkardığı bilinen bir şirketin doğal kaynakları zehirlediği ve gün geçtikçe bu durumdan etkilenen bitki,hayvan ve insan sayısının arttığı araştırmalar ile ortaya çıkmıştı.

Bir sokak oyunu yaratabilmek için bir çok kaynaktan araştırılmış ve sistematik bir şekilde sağlaması yapılmış net bilgilere ihtiyaç duyulmaktadır.
Normal şartlarda saatler içerisinde anlatılacak tiyatral bir durumu minimum yedi ile maksimum 12 dakikalık bir süreç içerisinde izleyiciye sunmak zorundasınız.
İzleyici size gelmediği ve oyununuzu siz onlara  götürdüğünüz  için çıkabilecek her türlü aksilik konusunda hazırlıklı olmalısınız.
Oyuncuları doğaçlama konusunda eğitmelisiniz Bu eğitim ile sokağın unsurlarını doğru amaç ve hedeflerle kullanmalarını sağlamalısınız.

Tiyatro Festivalleri ve sanat kampları kısa süreli eğitim alanları olduğundan yönetmene bu bağlamda daha fazla sorumluluk düşer.
Bir çok seçeneği gözden geçirip hikayeyi ve ana sokak örgüsünü ona göre belirlemelidir.
Sokakta savunmasız kalacak bir oyuncu adayı belki de tüm sanat yaşamından vazgeçebilir.
Sokak bireysel gelişim konusunda sahneye göre kat ve kat hızlı dönüşümlere neden olur.
Bu dönüşümler bilgi ve tecrübe ile harmanlanmış ve ne yaptığını bilen bireylerle daha sağlam temellere oturur.
Nefes oyununda ana hikayeyi Mitolojik bir hikayeye dayandırmak ve aslında binlerce yıldır insan oğlunun aç gözlüğünün hiç değişmediği açık önermesine ulaşmak için atölye katılımcılarına ;

"Sanat. eğlence ve Şarap Tanrısı Dionysos ve arkadaşları Frigya yaylalarında oradan oraya dolaşırken, yaşlı Silenos, yorulur bir ağaç gölgesinde uyuya kalır.

Bulanlar alay edip aşağılayarak Kral Midas’a getirirler. Midas, Silenos‘u on gün krallar gibi ağırlar ve Dionysos’a götürür. Tanrı çok memnun olur ve Midas’a ” dile benden ne dilersen ” der.

Midas; “Her tuttuğum altın olsun” diye yanıtlar Midas’ın her tuttuğu hakikaten altın olur. Kral çok sevinçlidir. Akşam olur, büyük bir iştahla sofraya oturur. Evet her tuttuğu altın olmaktadır. Ekmeği, yemeği hatta sevmek için sarıldığı güzel kızı’da altına dönüşmüştür…

Kral pişman olur ve isteğinin yanlışlığını anlar. Tanrıdan, dileğini geri almasını ister.
Tanrı Paktolos (Festivalin yapıldığı alan bu ırmağın kenarındadır ve katılımcılar çadırlarını bu alana kurmaktadır) ırmağında yıkanmasını söyler. Midas, Paktolos Irmağında yıkanır, dileğinden kurtulur, ırmağın kumları altın olur. Irmağın kıyısında yer alan SARDES kenti, ırmaktan topladığı altınla zengin olur."
Hikayesini anlattım.

Zamanında kralın yıkandığı ırmağın suyuna bir kaç yıldır altın madeninin zehirli suları verilmekte ve kanser oranları artmaktaydı.
Yöntem olarak bu ırmaktan akan alüvyonlarla oluşan çamur ile baştan aşağıya kendilerini ertesi gün boyayacağımızı ve buna uygun kullanılmayan kıyafetler getirmelerini istedim.

Her yaş grubundan katılımcıların olmasına özen göstermek adına köyün çocuklarına haber salıp ertesi gün için gelmelerini istedik.
Salihli Çevre Derneği ile irtibata geçip böyle bir oyun hazırlamak istediğimizi ve birlikte bir etkinlik yapabileceğimiz haberini verdik.
Görsel olarak izleyicileri rahatsız edip yabacılaştırması adına sahte kan kullanmayı düşündüm.
Salihli merkezden gerekli malzemeleri temin edip bir kova sahte kan'ı hazırladık.
Etkinlik günü katılımcıları öğleden sonraki saat dilimlerinde madenden gelen çamurlar ile boyadık.
Üstüne altını ve insanın aslında hiç bir işe  yaramayan ve parlak ve sarı bir madene olan tutkusunu betimlemek üzerine parlak sarı yüz boyasını ve yapay kanı uyguladık.
Aynı anda onlarca kişiyi bu işlemlerden geçirmek bir ekip işi olduğundan katılımcılar oldukça keyif aldı.
Bir yandan çocuklar gibi çamurla oynama özgürlüğü, bir yandan sokağa karşı duydukları heyecan ve korku zamanın hızla geçmesine neden oldu.

Kostüm ve makyajların tamamlanması ile on beş dakikalık bir süre ile prova yapabilme şansımız oldu.
Altın madenini ve kapitalizmi temsilen bir oyuncu altın renkleri ile boyalı bir canlı heykel sanatçısına dönüşmüştü.
Sanatçı, elinde bir ipe bağlı içi dereden toplayıp altın rengine boyadığımız taşlarla dolu bir tenekeyi çekmekteydi.
Canlı heykel sanatçısının elindeki tenekenin içindeki altınların peşinden de yöre halkını temsil eden her yaş grubundan insanlar yürümekteydi.
Tenekenin takipçisi halk nefes almakta zorlanıyor ve çoğu kez ölüme doğru gittikleri izlenimini verebilmek için düşüp kalkarak izleyicilere ızdırap verici bir gösteri sunuyordu.
Kapitalizmi canlandıran sanatçının yönlendirmeleri doğrultusunda ara oyunlar yapılıyor ve insanın altın , para diğer değerler doğrultusunda şekilden şekile girebildiği gösteriliyordu.

Gösteri Salihli kent merkezinde başlarken herhangi bir kurumdan izin alınmamıştı.
Durumla ilgili izin alınmaya çalışılsa zaten izin verilmeyeceği genel kanaatimizdi.
Salihli çevre derneğinin önceki etkinlik ve basın açıklama çalışmaları engellenmeye çalışılmıştı.
Durum katılımcılara gösteri için Salihliye giderken araçta açıklanmış ve gösterinin Anarşist bir felsefe düzleminde olacağı ve dileyen katılımcıların gösteriye katılmamak konusunda serbest oldukları ifade edilmiştir.

Polisin yada şirket yetkililerinin ve şirket ile çalışan yerel halkın müdahalesi durumunda neler yapmaları gerektikleri açıklanmıştır.
Boyle bir olasılık durumuna karşı gözlem ve güvenlik ekipleri oluşturulmuştur.
Gösteri halkın şaşkın bakışları içinde en kalabalık caddede başlamış ve taşınabilir ses sistemi ile verdiğimiz konuyu destekleyen müzikler ile güç kazanmıştır.
Müziğin ve yerel halkın bakışlarının da desteği ile katılımcılar oyuna ve hikayeye odaklanmış ve birbirinden ilginç performanslara imza atmıştır.
Sokak ve performans sanatçısının birincil görevi kendi farkındalığını sanatı yolu ile arttırmak ve artan bu farkındalık ile halkın estetik bakış açısına yön vermektir.

Yaklaşık bir kilometre süren oyun esnasında yüzlerce kişiye Altın bulabilmek için doğaya zarar vermek kötüdür alt hikayesi kitlesel bir yaratım ile verilmiştir.
Oyunun bittiği ve arabaya binileceği esnada gelen sivil ve resmi polislerin müdahale etme isteği hızlı bir yok oluş ile çözümlenmiştir.
Sokak ve Performans  sanatları atölyesine katılan katılımcılar o gün büyük bir aydınlanma yaşamıştır.

Ekip çalışması , birliktelik başarısı ve bir amaç uğrunda yanabilmeyi göze alma cesareti hepsi için unutulmaz hatıralar birikmesine sebep olmuştur.
Bir gün eğitim,bir gün uygulama olarak kurgulanan atölye çalışması yirmi yıllık sokak tecrübesi ve artı on iki dakikalık oyun ile öğrencilere aktarılmıştır.
Dört duvar arasında üretilen ve sunulan yaratımların etkisine nazaran sokağın ve halka kendi dertleri ile dokunabilmenin sanatsal yöntemi uygulamalı olarak öğrencilere bir sonraki kuşağa iletmeleri koşulu ile verilmiştir.