Tarık Günersel ve HAMLET

" Her kötülük elbet çıkar göz önüne, Dünyanın tüm toprağı gömdüyse bile." 

" İktidar Beşlemesi " (2012) nin ardından, Tarık Günersel'in dilimize kazandırdığı " Hamlet " i ( Kırmızı Kedi Yay.,2020) okudum geçen gün.

 " Alçağın alçağı biri çıkar, Erdemli kalır öbür alçaklar." 

" Halk Hamlet’i sever. Sevgi sihirdir: Kireçli su tahtayı taş gösterir ya, Kusur erdem gözükür sevgiyle bakınca." 

Tarık Günersel ile telefonda konuşmanın, sosyal medyada yazışmanın, giderek Günersel Konservatuvarı'nın öğrencisi olmanın ayrıcalığını yaşamak geç elde ettiğim bir fırsat oldu. Hayat bazen nekkes davranıyor olsa da, hiç ummadığımız bir zamanda telafi fırsatı veriyor.Tutup elinizden ayağa kaldırıyor.

" Kan var, kanı var, kanıt yok." 

" Hamlet " i okurken kendimle bir yolculuğa çıktım.Polonius, Laertes, Yorick, Horatio eşlik etti kimi zaman bana, bazen de Kraliçe Getrude, kralın hayaleti :

" Aç kulağını, Hamlet: Kandırıldı millet!
Güya ben bahçemde uyurken
Zehirli yılan sokmuş. Herkes inandı. Yalan!
Bil ki,
Babandan can çalan yılan
Başında taçla şu an..."

Kitap bittiğinde, saate baktım.22.30'du.Demek ki, Teksas'da saatler 14.30'u gösteriyor olmalıydı.Telefonun tuşuna dokundum.

" Serkan'cığım ", der demez " Hoca'm ' Hamlet ' i az önce okudum, vaktiniz varsa, birkaç sorum olabilir mi ? " dedim.

Serkan Aydın - Tarık Bey, ilkokuldasınız  " to be or not to be " ile hayatınızda ne değişti ?

Tarık Günersel – O sözü bir akrabam aktarmış, anlamını eklemiştı. Dokuz yaşımda, sarsıldım, “Ben de bu yalınlık ve yoğunlukta yazmalıyım,” dedim. 

Serkan Aydın - " Hamlet " i farklı bir yorumla dile çevirmek .. " Danimarka'da çürüyen birşeyler var " sizin çevirinizde, " Çürümüş bir şey var devlette " olmuş örneğin.Biraz bu konudan bahsetseniz...

Tarık Günersel - “Something is rotten in the state of Denmark.” Danimarka devletinde çürümüş bir şey var. Çeviride Danimarka adına gerek görmedim, çünkü olay zaten o ülkede geçiyor. Hamlet’i çevirimden izleyen seyirci bu cümleden daha çok etkilenir. Sanat belirli bir sosyo-politik ortamda yapılır.  Shakespeare baskı döneminde yazmış, dolaylı mesajlar vermiş. Kraliçe Elizabeth en azından bir oyundaki bir taşlamayı anlamış, anladığını Shakespeare’e belirtmiş. 

Serkan Aydın - " Hamlet " ve tabii Shakespeare yüzlerce yıldır neden hep güncel...neden eskimiyor ?

Tarık Günersel – Shakespeare eskimeye bırakılmayacak kadar ilginç ve kazançlı bir kaynak. Hamlet’te yok yok. Ayrıca İngilizce İngiliz emperyalizmi ile dünya dili oldu. Tarih farklı aksaydı, İngilizcenin önemi artmayıp azalsaydı Shakespeare’in konumu bugün nasıl olurdu? Belki sanayisi olmazdı, ama birkaç piyesi yine de gündemde olurdu kanımca. Shakespeare İngiliz emperyalizminin (imparatorlukçuluğunun) ya da kültürü ve etki alanı ile turizminin yumuşak güçleri arasında yer alageldi. Shakespeare hem yerel hem küresel, insanî boyutlardaki çeşitliliği ile çekici, doğurgan, doğurtkan. Shakespeare hem dahiydi, hem de ölüm ertesi kalıcılığı bakımından şanslı oldu. Shakespeare de bizden, Tolstoy da, Yunus Emre de. Biz, yani insanlık. Benim Shakespeare ile -rekabet iddiası ve keyfi de taşıyan- bir dostluğum olageldi. Avantajlarımdan biri Shakespeare’in derin kapsamlılığı hakkında fikir sahibi olmam. Shakespeare’in dezavantajlarından biri ise benimle ilgili fikir edinme fırsatı bulmaması. 

Serkan Aydın – “Yalın Tiyatro” anlayışınızı biliyorum, peki yaratıcı çeviri ?

Tarık Günersel – Shakespeare bugün Türkçe yazsa nasıl yazardı? Benim için temel soru bu oldu.
Çevirimde Hamlet “Artık babanım,” diyen amcasının yanından çıkarken söyleniyor: “Baba ama akbaba!” Piyesin İngilizce aslında bu çeviriye yol açabilecek bir söz yok. Ama Shakespeare sahne sonlarinda ya da bir karakterin çıkışı anında gol atar. Shakespeare Türkçe bilse, akbaba kavramı ve sözü ile baba kelimesi arasındaki bağlantıyı yakalardı, benim gibi. Yaratıcı çeviriye örnek, işte.

Shakespeare çevirmek için en azından iyi şair olmak gerekir. İki dilde ustalık yetmez, araştırma-inceleme emeği de gerekir. Onlar da yetmez, oyunculuk deneyimi gerekir. Shakespeare bir duyuşta anlaşılacak biçimde yazmıştı. Ayrıca dramaturg olarak birikimim Hamlet çevirisinde birkaç bakımdan işe yaradı. Sahneleri alt birimlere bölüp prova sürecine kolaylık olsun diye kişiler ile birlikte döküm yaptım. 

" Hamlet " yeniden okunacak kitapların arasında yerini aldı bile.

" Kim katlanır bunca yüke ölüm sonrası ürkütmese ?
Gidenin dönemediği meçhul ülke…
Bilinç işte böyle korkak eder bizi;
bilinen illeti yeğleriz meçhule.
Karar coşkusu solar, düşününce."

Serkan Aydın
Oyuncu