Baklava Cumhuriyeti (2023) "Militarizme ve Milliyetçi Şovenizme Karşı!"

2008’den bu yana Yunanistan ve Almanya başta olmak üzere Avrupa’nın dört bir yanında oyun yöneten Anestis Azas; Gerasimos Bekas, Michalis Pitidis, Anestis Azas üçlüsünün kaleminden çıkan ‘Baklava Cumhuriyeti’ adlı oyunla 27. İstanbul Tiyatro Festivali’nde seyircisi karşısına çıktı. Cafe Müller deneyiminden sonra inatla merak ettiğim bu gösteri 2019 yılından bu yana Avrupa’ nın çeşitli sahnelerinde ve Yunanistan’da sahne yolculuğunu sürdürüyor. Cem Yigit Üzümoglu, Katerina Mavrogeorgi, Giorgos Katsis ve Gary Salomon’dan oluşan oyuncu kadrosunun gücüyle ülke tiyatrosuna bambaşka algılar sunan oyun için yazılacak söylenecek çokça cümle var.

Konuda tarafsız bir Batı ülkesinde öğrenciyken tanışıp birbirlerine aşık olan iki genç, Sofya ve Fatih adlı Yunan-Türk çift, tarihi Messolonghi kasabasında bir baklava dükkanı kurarlar. Ancak iki ülke arasındaki geleneksel düşmanlıkla karşı karşıya kaldıklarında işletmelerinin bağımsız bir devlet olduğunu ilan etmeye karar verirler. Başından beri başarısızlığa mahkum olan romantik bir girişim absürt komediyi içinde barındırır. Bu küçük ulusun tarihini, doğuşunu, çatışmalarını ve mirasını sahnede yeniden inşa etmek için bir “araştırmacılar” ekibi çağrılır. İki genç, bir dizi kurgusal, gerçeküstü ve komik durum aracılığıyla kendilerini eski düşmanlık stereotiplerinin ağırlığından kurtarmaya ve kendilerine yeni bir kimlik icat etmeye çalışır. Baklava Cumhuriyeti, 1821’in tarihi olaylarından ilham almasına rağmen, modern, dijital olarak birbirine bağlı dünyamızda geçen, kimlik ve siyasi örgütlenme konularını günümüzün filtresinden araştıran, beklenmedik derecede komik, teatral bir sözde belgesel niteliği taşıyor.

Oyun, Baklava Cumhuriyeti’nin kurucuları hakkındaki hikayeyi komik şekilde sunuyor ve bu da tüm olay örgüsüne gerçeküstü bir dokunuş katıyor. Konuda bahsedilen komedi, anlatıdaki saflığı izleyicinin kalbine yakınlaştırıyor, yani tamamen ikna edici hale getirildiğimiz bir olay örgüsüyle karşı karşıyayız. Bir Türk Fatih ile bir Yunan kadını olan Sophia arasındaki evliliğin kasıtsız ve siyasi önemine ilişkin kamuoyu algısını tasvir etmek için iki sahne seçiliyor. Birincisi Cumhuriyet’in kuruluşundan önce, ikincisi ise sonrasını konu alıyor ve her ikisi de farklı televizyon programlarında geçiyor.

Bu iki sahne, milliyetçilik ve şovenizminin sosyal kategorilerden kaynaklanan yüzeyselliğini tutarlı bir şekilde tasvir ediyor. Bir talk show’un çarpıcı doğasıyla iç içe geçmiş olan bu iki sahnedeki oyuncuların performansları, bazen komedinin durmasına sebep olacak derecede grotesk olsa da, insanı içine çeken ironi dolu ögeleri merkezinde barındırmış. Konudaki absürt komik olay zinciri görüntülerle veya başarı öyküsüne dayanan militarizmle motive edici konuşma sahnelerinde yansıtılıyor; satırları esasen komik ama aynı zamanda klişe sayılan türden. Ancak Baklava Cumhuriyeti’nin akıbetine dair merak bizi tetikte tutuyor. Oyun ilerledikçe, Ütopya’nın sarısıcı ve biraz da yerel milliyetçi alt tonları daha net bir biçim alıyor

Yönetmen ve oyuncuların performansı son derece etkileyici. Özellikle “Baklava Cumhuriyeti”nin hayatına son vermesine yönelik şiddet olgusu, Sophia’nın kabuslarından, katliama kadar yapılan göndermelerle uyumlu şekilde uygulanmış. Oyuncuların Türk ve Yunan kimlikte değil de, daha çok Baklava olgusundan gelen birlikteliğin yarattığı sözde düşmanlıkla sahnede yer almaları, bol bol göndermeleri suratımıza çarpıyor.

Cem Yigit Üzümoglu ve Katerina Mavrogeorgi ikilisinin performansına hayran olmamak elde değil. Militarist bakış açısının yerden yere vurulduğu oyunun tamamında ekibin sürrealist bakış açısını izliyoruz. Baklava Cumhuriyeti’ne veda ederken söylenilen sözler ve müzik, belki bizi güldürebilir ama aynı zamanda biraz ütopikte olsa, güzel bir devlet kurma yönündeki dürüst ve haklı bir girişimin zorla yok edildiğini açıkça anlatır. “Baklava Cumhuriyeti”, ulusal sınırları veya diğer sınırları sorgulayan alaycı ritmiyle muhteşem bir başyapıt!

[email protected]